ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı
ISO 22000:2018 standardı, ISO (International Standart Organisation) tarafından 19.11.2018 yılında revize edilmiş ve yine bu kurul tarafından yayınlanmıştır. ISO 22000 standartları HACCP belgesine benzer şekilde aynı standartları içerisinde barındırmaktadır. ISO 22000 standartları, HACCP standartlarına benzer şekilde bir gıda üretimi olan bir fabrika ya da herhangi bir işletme içerisinde temizlik ve hijyen düzeylerinin insan sağlığını tehlikeye sokabilecek düzeyde olmaması ve kabul edilebilir hijyen koşullarının sağlanabilmesi için gerekli olan ve alınması gereken önlemleri ön görerek bunlara dikkat edilmesini sağlamaktadır. Gıda üretimi ve prosesinin devam etmesi sırasında tehlike analizlerinin doğru yapılmasını ve alanda olan tüm kritik kontrol noktalarının bulunması ve bu noktaların gözlenmesi, böylelikle bir sıkıntı olması halinde bu noktalara müdahale edilebilme olanağı tanımaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi ISO 22000 standartlarında benzer HACCP belgesinde yer alan standartlara oldukça fazla benzemektedir. Bu nedenle bu belgeyi alan bir kişi kolaylıkla HACCP belgesine de ulaşabilmektedir. ISO 22000 ile gıda üretim hattının bütün noktalarına ve sistemin her yerine hakim kılınması daha rahatlıkla sağlanmaktadır. HACCP ve ISO 22000 standartları birbirlerine fazla benzer olmalarına karşın kullanımlarının tercih edildiği alanlara göre aralarında fark vardır. HACCP belgesi çoğunlukla gıda ile ilgili herhangi bir üreticiler ve bunun denetimini sağlayan kişiler tarafından alınması tercih edilmektedir. ISO 22000 ise gıda üretimi ile ilgili alanlarda kullanılmak üzere alınabildiği gibi gıda üretimi dışında farklı şeyler imalat eden sektörlerde malzeme, tekstil, kablo, plastik gibi, depolama ya da taşımacılık yapan firmalar tarafından bu belge alınması tercih edilmektedir. Günümüzde her işleme sahibi özellikle üretim, taşımacılık ya da depolama hizmeti veren firmalar çeşitli bazı belgelere sahip olması zaruri olacak hale gelmektedir. Fabrika ya da üretim yerleri karmaşık ve her an tehlike oluşabilecek alanlar olduğundan dolayı gerekli tüm önlemlerin alınması gereklidir. Bu önlemlerin sayısı oldukça fazla ve kompleks olduğundan bunları belli bir düzende sağlayacak olan standartlara sahip olmak mecburi olmaktadır. Bu da bu belgelere sahip olmak ve gerekli eğitimlerin alınması ile sağlanmaktadır.
ISO 22000 Standartlarının Gıda Üretiminde Önemi Nedir?
Gıdalar hepimizin hayatını devam ettirebilmesi için her gün tükettiğimiz malzemelerdir. Gıdalar çiğ olabildiği gibi pişmiş halde de tüketimi yapılmaktadır. Yenilen ve içilen bu maddelerde meydana gelen herhangi bir bozulma ya da kontamine durumunun oluşması tüketen kişiler için oldukça fazla risk oluşturmaktadır. Tavuk, et ya da süt ürünleri gibi gıdalardan zehirlenerek ölen insan sayısı hiç de az sayıda değildir. Evimizin mutfağında ya da kendi buzdolabımızda dahi depoladığımız ve tükettiğimiz gıdaların da hijyenine, nasıl tüketildiğine dikkat edilmediği takdirde istenmeyen durumlar ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Ufak bir mutfakta olsun büyük ölçekli bir gıda üretimi yapan fabrikada olsun gıda zincirinin ve prosesinin devam ettiği her noktada gerekli olan tüm hijyen koşullarına ve bazı standartlara dikkat edilmesi gereklidir. Dikkat edilmediği takdirde toplu zehirlenmelere ve ciddi vakalarda ölümlere sebep olabilmektedir. Peki, kişinin kendi mutfağında bile bazı hijyen kurallarını gözden kaçırabildiğini biliyorsak büyük bir gıda işletmesinde tüm bu koruma ve tehlike risk durumu barındıran noktaları nasıl kontrol altına almak mümkün olacaktır? Bunun farkına varan uluslararası bazı toplum ve kuruluşlar bunun önüne geçmek için ve bu standartların daha rahat uygulanabilmesi kontrol altına alınabilmesi için bazı standartları oluşturmuşlardır. Bu standartları ve koşulları barındıran IS0 22000, ISO 9001 ya da HACCP gibi belgeler bazı eğitimler alınarak bazı sınavlara girildikten sonra sahip olunabilmektedir. Bunların eğitimlerini alan yetkili kişiler girdikleri sınavlar sonucu başarılı sayılmaları halinde bu belgelere sahip olacaklardır. Burada önemli olan eğitimini alan kişi fabrikasında ya da bir gıda zincirinde hangi tehlike analizlerini yapacağını ve prosesin hangi aşamalarında hangi kritik kontrol noktalarının bulunduğunun farkında olacaktır. Standartları harfiyen uygulayan ve belirlenen kritik kontrol noktalarının gözlenmesi ile tüm koşullar rahatlıkla kontrol altında tutulabilecektir. Gıda üretimi sanıldığı kadar kolay bir süreç değildir. Uzun ve karmaşık prosesler içeren üretim hattının doğru şekilde izlenmesi ve kontrol edilmesi insan sağlığı açısından oldukça fazla önem arz etmektedir.
ISO 22000 Standardını Hangi Firmalar Kullanabilir Ve Alabilir?
ISO 22000 üretim olan her işletmenin alması gereken ve mecburi olmasa da imalat sürecinin sağlıklı ilerlemesi için zaruri sayılacak bir belgedir. Bu belgelerin alınması ve eğitimlerinin görülmesi, standartlarının işletme içerisinde kullanılması imalat sürecinin sıkıntısız ve rahat bir şekilde sürdürülmesine büyük katkıda bulunmaktadır. Günümüzde fabrika sayısı binleri geçmiştir ve her geçen gün biraz daha fazla sayıları artış göstermektedir. Artan fabrika sayısı ve çeşitliliği belli standartların varlığının uygulanmasına ve var olmasını mecburi kılmıştır. ISO 22000 belgeleri ile işletme sadece ürün kalitesini değil aynı zamanda işletme içi meydana gelebilecek herhangi bir kazanın da önüne geçmiş olacaktır. İşletme içi risk oluşturabilecek tüm faktörler ISO 22000 standartları ile belirlendiği için ve bu noktaların kontrolleri eksiksiz belirtildiğinden, söylenen tüm talimatlara uyulduğu takdirde herhangi bir kaza ya da yangın gibi olumsuz durumlar ile karşılaşılması en aza indirgenmiş olacaktır. ISO 22000 belgesi yukarıda açıklandığı üzere alabilecek ve kullanabilecek işletme yelpazesi oldukça geniştir. En fazla kullanılan ve standartlarının sağlandığı işletmeler gıda ürünleri üretimi yapan firmalar olsa da bunların yanında çeşitli bazı firmalarda ISO 22000 belgesi almakta ve işletmesinde kullanmaktadır.
ISO 22000 Belgesi Kullanan Firmalar Ve Alanları
- Et ve et ürünleri işletmeleri, et ile alakalı üretim yapan gıda firmaları
- Balık ve balık ürünleri (konserve, dondurulmuş balık gibi.) üretimi yapan gıda işletmeleri
- Ekmek ve unlu mamuller üretimi yapan gıda işletmeleri
- Hububat ( pirinç, bulgur, makarna gibi) üretimi yapan ve paketli gıda işletmeleri
- İçecek ve türlerinin üretiminin yapıldığı gıda işletmeleri
- Konserve ( barbunya, salça, balık gibi) gıda ürünlerini üreten gıda işletmeleri
- Dondurulmuş ( patates, ıspanak, balık) paketli gıda ürünlerinin üretimini yapan gıda işletmeleri
- Gıda üretimi olan ( inek sütü, tavuk yumurtası gibi) küçük büyük çiftlikler
- Balıkçı halleri ve taze balık satışı ve üretimi yapılan yerler
- Hazır yemek ve içecek servislerinin aktif olduğu restoranlar, lokantalar ya da kafeler
- Fast food gıda zincirleri ve self servis yapılan gıda işletmeleri
- Hastaneler
- Oteller
- Gıdaların depolanmasını sağlayan işletmeler
- Gıda dağıtımı ve nakliyatını sağlayan firmalar
- Gıdaların işleme prosesi esnasında kullanılacak olan ekipmanların üretimini yapan firmalar
- Gıda doğal ve doğala özdeş ya da yapay olarak kullanıma hazır gıda katkı maddelerinin üretimini yapan firmalar
- Hazırlanacak gıdaların imalatı için gerekli olan ham maddelerin teslimini ve üretimini yapacak olan firmalar
- Gıdaların son çıkan ürünlerin paketlenmesinde kullanılacak olan gıdalara uygun olan ambalajların üretimini yapacak olan işletmeler
- Fabrika ve işletmelerde kullanılabilecek dezenfekte ve temizlik malzemelerinin üretimini sağlayacak olan işletmeler
- Hayvan beslemesi yapan ve yem üretimi yapan işletmeler
- Fabrika ve işletmelerde zararlılar ve mikroorganizmalar ile mücadele eden bu yönde hizmet veren firmalar
- İşletmelere hijyen ve sanitasyon hizmeti veren, dezenfekte edilmesini sağlayan firmalar
Yukarıda ISO 22000 belgesine sahip olabilecek ve alabilecek firmaları genel olarak sıraladık. Buradan da görüleceği üzere ISO 22000 belgesini sadece gıda üretimi yapan firmalar almamaktadır. ISO 22000 belgesini isteyen çoğu işletme rahatlıkla alabilir ve uygulayabilmektedir. Burada dikkat çeken nokta ise IS0 22000 belgesini gıda üretimi yapan firmaların yanında gıda üretimi ile doğrudan olmasa da dolaylı olarak bağlantısı olan birçok işletme alabilmektedir. Gıda ile etkileşime dolaylı olarak giren temizlik malzemelerinden tutunda paketlemede kullanılacak olan ambalaj üretimi yapan firmalara kadar tüm firmalar ISO 22000 belgesini alabilir ve uygulayabilir.
ISO 22000 Standardının Uygulanmasının İşletmelere Yararı Nedir?
Üretim yapan bir işletmeye sahip olan ya da bu işletmelerde çalışan bir kişi iseniz ISO 22000 belgesinin adını oldukça fazla duymuş olabilirsiniz. Hemen hemen her işletmenin sahip olduğu ISO 22000 belgeleri ve sahip olduğu diğer standart belgelerinin önemini ve yararını kısaca anlatalım.
Üretim Yapan İşletmelerin Çalışmasına Katkısı
İşletmeler hem kaliteli ürünlerin üretimini yapıp hem de imalatını yapmış oldukları ürünlerinin kullanıcılara güvenilir şekilde ulaşmasını ve birçok müşterinin tercih edeceği bir ürün ortaya çıkarıp bundan kar elde etmeyi amaçlamaktadır. Her işletmenin genel amacı müşteri memnuniyetlerinin en üst seviyede olmasını sağlamak ve yüksek kazanç elde etmektir. Kazanç artışı işletmenin kendisini ve sahip olduğu olanaklarının da daha fazla artış göstermesine yardımcı olacağından dolayı bu her işletme için oldukça önemli bir durumdur. Fabrikalar ya da işletmelerin kazançlarını artırmasının birçok yolu vardır. Üretim yapan firmaların ise kazançlarına doğrudan etki eden unsurun kaliteli bir ürün çıkışının sağlanması olduğu apaçık ortadadır.
Ürün Kalitesinin Sağlanmasına Katkısı
Kaliteli ve güzel, müşterilere hitap eden ürünlerin imalat sonunda çıkışları ve müşterilere bu ürünlerin sunulması işletmelerin popülaritesini artırmakta ve müşteri güveninin de kazanılmasını sağlamaktadır. Daha fazla tercih edilmesini sağlayan bu durumun ortaya konulması içinde tabi ki daha fazla çalışma ve ürünlerin üretimi sırasında uygulanan her prosesin aşamasında daha fazla dikkat edilmesi istenecektir. Küçük işletmelerde üretim aşamalarının ve ekipmanların temizliği gibi tüm alanlar rahat bir şekilde kontrolleri sağlanabilmesi kolay olabilir. Fakat bu daha büyük ölçekli bir firma için oldukça zor bir süreçtir. Üretim durağan bir prosese sahip değildir. Sürekli değişen ve sürekli yeni kontrollerin yapılması gereken bir süreci içerisinde barındırmaktadır. Gözden kaçabilecek şeylerin sayısı büyük firmalarda daha fazla olmaktadır. Bunların kontrollerinin de yarım kalması ve meydana gelen en ufak aksaklık son çıkan ürünün kalitesini büyük ölçüde etkilemektedir.
ISO 22000 İşletme Kazancına Katkısı
Küçük firmalarda bile bir nedenle meydana gelen kayıpların ve zararın karşılanması firmayı oldukça zorlarken bu büyük firmalar için daha da zor olmaktadır. Çünkü üretilen ve kullanılan ham maddelerin miktarları, prosesin karmaşıklığı ve bu sürecin daha uzun olması gibi unsurlar firmanın daha fazla kayıp vermesine ve daha fazla zarara uğramasına neden olmaktadır. Bu nedenle firmaların özellikle büyük ölçekli firmaların bu konulara daha fazla önem vermesi ve titiz çalışması gereklidir. Bunu en kolay ve doğru şekilde sağlanması için de yetkili kişiler ve kuruluşlar tarafından belirli standartlar oluşturulmuştur. Bunlardan bir tanesi de ISO 22000' dir. ISO 22000 belgesini ve eğitimini alan kişiler tüm talimatları işletmeleri içerisinde takip ve kontrollerini yaparak tüm risk oluşturacak noktaların kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır. ISO 22000 standartları ile üretime dair her türlü detay ve kontrol noktaları apaçık şekilde belirtilmiştir. ISO 22000 ‘ de belirtilen standartlarda her bir talimata uyulması ve üretim prosesi boyunca sağlanması dahilinde tüm süreç boyunca kontrol tamamen sağlanmış olacaktır. Kontrollü ve tüm risk analizleri yapılmış olarak sunulan ve üretilen gıdalarda en kaliteli ve güvenilir şekilde fabrikadan çıkmış olacaktır. Böylelikle ISO 22000 standartları ile fabrikadan sofralara ve çatala güvenilir, kaliteli bir ürün sunulmuş olacaktır. İşletme sahipleri de bu sayede daha fazla müşteri kazanmış olacak ve kazancını daha fazla artırmış olacaktır. Üretimin olmazsa olmazı standartların içerisinde olmasıdır dersek doğru söylemiş olacağız. Fabrikalarda üretimi ve son çıkan ürünlerin kalitesini en kolay ve en rahat ISO 22000 belgelerine sahip olarak ve bunların uygulanması ile artırılabilir diyebiliriz.